Hoe kan je puber haar zelfbeeld verbeteren?

Zelfbeeld verbeteren hoe?

Laten we een kijkje nemen in het dagboek van een 16 jarige puber: ‘Nou is me toch wat moois overkomen… Toen kwam R. naast me fietsen, snap je ‘t al, en vroeg me voor dat feestje! Nou, je begrijpt dat ik eerst een half uur met open mond zat, en verward begon te stotteren over wel en niet, een andere keer en vragen of ‘t wel mocht en zo. Die arme jongen zal wel gedacht hebben… Maar na een heleboel heen en weer gepraat met mam ben ik tot de conclusie gekomen, dat ik ‘t beste ja kan zeggen, en dat heb ik ook gedaan… Maar ik ben wel een beetje bang voor die avond… want ik ben bang dat ik dingen niet doe zoals hij ze graag ziet, dus eigenlijk, dat ik hem niet beval.’ (Uit: Psychologie van de adolescentie)

Zelfbeeld verbeteren of juist normale ontwikkeling?

Het is overduidelijk dat deze meid van 16 jaar zich overdonderd voelt dat ze zomaar wordt uitgenodigd op het feestje van deze jongen. Ook lees je haar twijfels en angst om niet te voldoen aan de wensen en verwachtingen van deze jongen. Oftewel ze is bang om niet ‘leuk genoeg’ te zijn en door de mand te vallen. Terwijl ze haar denkwijze ook om had kunnen draaien: ‘misschien kom ik er op het feestje wel achter dat ik deze jongen helemaal niet leuk vind!’
Waarschijnlijk heeft ze dit niet gedacht en heeft ze zichzelf tijdens het feestje geprobeerd aan te passen om zo leuk mogelijk over te komen op deze jongen. Dit is gedrag wat veelvuldig voorkomt onder jongeren op deze leeftijd. Je puber is bewust van de eigenschappen die ze niet leuk vindt van zichzelf en wil dit verbloemen door zichzelf anders voor te doen.

Is het wel nodig?

Pubers zijn volop in ontwikkeling en leren gaandeweg hun plek te vinden in de maatschappij. Ze krijgen meer besef van wie ze zijn ten opzichte van de ander naar mate ze ouder worden. Pubers ontdekken gaandeweg hun kwaliteiten en krijgen tegelijkertijd oog voor wat ze minder goed af gaat. Ze doorlopen verschillende ‘egostadia’ waarin tegelijkertijd hun zelfbeeld wordt gevormd. Met zelfbeeld wordt bedoelt in welke mate je puber positief of negatief over zichzelf denkt.
De belangrijkste egostadia in de puberteit zijn het conformistische stadium, het zelfbewuste stadium en het verantwoordelijke stadium (Slot & Aken, 2010).


Conformistische stadium

De meeste pubers bereiken dit stadium wanneer ze 13 of 14 jaar oud zijn. Ze volgen de regels die gelden binnen de groep waartoe ze op dat moment behoren. Onder de noemer groep valt het gezin, school of eigen vriendengroep. Andere personen buiten de groep worden door de puber beoordeelt in de mate waarop ze zich kunnen aanpassen binnen de groep. De zelfgekozen waarden en normen staan hier geheel los van en zijn nog niet in beeld. Al schijnt het zo te zijn dat sommige jongeren en volwassenen voor de rest van hun leven in dit stadium blijven hangen terwijl anderen naar het volgende stadium groeien.

Zelfbewuste stadium
Jongeren van rond de 17 of 18 jaar bereiken vaak dit stadium. Ze hebben meer inzicht gekregen en zijn zich bewust geworden van de verschillende handelingsmogelijkheden in situaties. De behoefte om bij de groep te horen is bij deze groep nog steeds erg aanwezig maar er is ook oog voor de zelfgekozen normen en waarden. Deze jongeren zoeken naar een balans om zowel bij de groep te horen als aan hun eigen behoeften te voldoen.

Verantwoordelijke stadium
Jongeren die dit stadium bereiken weten welke doelen ze in hun leven willen nastreven ongeacht wat anderen daarvan vinden. Ze hebben een kritisch zelfinzicht en een sterk verantwoordelijkheidsgevoel en weten goede relaties met anderen op te bouwen en te behouden. Ze meten zich aan hun eigen standaards in plaats van aan de groepsnorm.

Wanneer jongeren al deze stadia hebben doorlopen kan je stellen dat ze geleerd hebben:

– voor zichzelf op te komen
– vriendschappen op te bouwen en behouden met gelijkgestemden
– oog te hebben voor eigen behoeften en die van de ander
– verantwoordelijkheid te nemen voor eigen doen en laten

Wanneer is het zorgelijk?

Jongeren doorlopen eerst heel wat stadia voordat ze zichzelf en hun eigen behoeften hebben gevonden. Het behoort tot de normale ontwikkeling dat jongeren zich eerst aan de groep willen aanpassen en daarmee hun eigen behoeften (gedeeltelijk) opzij schuiven. Onzekere gedachten over of ze er wel toe doen en leuk genoeg zijn horen erbij.
Het wordt pas zorgelijk wanneer je merkt dat je puber voortdurend negatief over zichzelf praat, bepaalde uitdagingen niet durft aan te gaan, zich altijd aanpast aan vrienden of vriendinnen en geen weerwoord durft te geven. Zeker wanneer dit voor een langere tijd aan de gang is en hier geen vooruitgang in te zien is kan je het zorgelijk gaan noemen. Sommige jongeren zitten zo vast in een negatief denkpatroon dat ze het moeilijk vinden om zelf uit deze negatieve vicieuze cirkel te stappen. Het kan dan helpen om (kortdurende) hulp in te schakelen zodat jongeren weer positiever in het leven komen te staan.

Wat kan je als ouder doen om je puber te helpen?

Uit verschillende onderzoeken is gebleken dat warme en betrokken ouders hun pubers positief stimuleren en bevestigen in hun zelfbeeld (Brummelman, 2017). Pubers ontwikkelen op deze manier vanzelf een hogere zelfwaardering. Ouders kunnen hun warmte en betrokkenheid tonen door oprechte aandacht te geven en interesse te tonen in de bezigheden van hun zoon of dochter. Samen plezier maken en samen lachen schept een band waardoor pubers zich gezien en gewaardeerd voelen.
Daarnaast is er de laatste tijd veel aandacht voor de groei-mindset en de fixed mindset bij jongeren. Jongeren met een groei-mindset durven sneller uitdagingen aan te gaan en vinden het niet erg om te falen. Dit komt omdat ze faalervaringen zien als leerervaringen. In het onderwijs zijn ze vanuit het curriculum ook bezig om pubers deze manier van denken aan te leren. Ouders kunnen ook veel doen tijdens de opvoeding. Zo helpt het om je puber een compliment te geven op zijn mate van inzet in plaats van talent: ‘wat heb je goed je best gedaan!’ of ‘wat goed dat je elke dag geoefend hebt voor de toets’.

 

Literatuur
Slot, W. Aken, M. (2010) Psychologie van de adolescentie. Uitgeverij: ThiemeMeulenhoff
Brummelman, E. (2017) Hoe vormen kinderen een zelfbeeld? Verkregen op 6 augustus 2019 via https://www.uva.nl/content/nieuws/persberichten/2017/09/hoe-vormen-kinderen-een-zelfbeeld.html?1565086749772

 

Misschien vind je dit ook wel interessant om te lezen:

Angela Reijnhoudt

Binnen Jong Assertief help ik jongeren van 12 t/m 25 jaar die last hebben van onzekerheid of verlegenheid, zodat ze weer lekker in hun vel gaan zitten en waardevolle vriendschappen kunnen sluiten! De afgelopen jaren heb ik veel jongeren online kunnen helpen door heel Nederland. Heb je liever een groepstraining? Dat kan ook! Ik geef kleinschalige persoonlijke groepstrainingen in Leiden.

Over mij

Binnen Jong Assertief help ik jongeren van 12 t/m 25 jaar die last hebben van verlegenheid of sociale angst, zodat ze weer lekker in hun vel gaan zitten en waardevolle vriendschappen kunnen sluiten! De afgelopen jaren heb ik al veel jongeren online kunnen helpen door heel Nederland. Heb je liever een groepstraining? Dat kan ook! Ik geef kleinschalige persoonlijke groepstrainingen in Leiden.

Tip: Boost je sociale vaardigheden - gids! Je kind leert:

Recente artikelen