Verlegenheid overwinnen?

Verlegenheid bij pubers: herken het, begrijp het en ondersteun je kind stap voor stap

Wat is verlegenheid eigenlijk?

Verlegenheid is meer dan gewoon een beetje stil of terughoudend zijn.

Jongeren die hiermee worstelen voelen zich gespannen, angstig of onzeker in contact met anderen.

Denk aan situaties zoals een vraag stellen in de klas, bellen naar een instantie, praten met leeftijdsgenoten, of deelnemen aan groepsactiviteiten.

Hoewel het normaal is om af en toe zenuwachtig te zijn, kan verlegenheid het leven van een puber flink beperken als het structureel aanwezig is.

Meer dan 90% van de mensen herkent gevoelens van sociale spanning. Maar bij sommige jongeren wordt het een belemmering in hun ontwikkeling en dagelijks functioneren.

Hoe herken je verlegen gedrag bij jongeren?

Verlegenheid kent veel gezichten. De één wordt stil en trekt zich terug, de ander gaat juist lachen of zich ‘raar’ gedragen uit ongemak.

Let als ouder op de volgende signalen:

• Je kind praat weinig in gezelschap, zelfs bij bekenden

• Vermijdt sociale activiteiten of doet er alles aan om niet op te vallen

• Maakt zich voortdurend zorgen over wat anderen denken

• Ontwijkt oogcontact of is extreem zelfkritisch

• Wil soms met niemand praten na school of trekt zich veel terug

Herken je deze signalen regelmatig? Dan is het tijd om stil te staan bij wat er onder de oppervlakte speelt.

Wat gebeurt er in het hoofd van een verlegen puber?

Verlegen pubers zijn vaak hun eigen grootste criticus.

In hun hoofd spelen zich gedachten af zoals:
“Ik ga iets stoms zeggen.”
“Straks lachen ze me uit.”
“Ik hoor er niet bij.”

Deze interne stem is streng, onzeker en bang om afgewezen te worden.

Zelfvertrouwen is broos, en ervaringen uit het verleden — zoals gepest worden of genegeerd worden — kunnen diep doorwerken.

Daarnaast speelt de puberteit zelf ook een grote rol.

Pubers zijn zich extra bewust van hun lichaam, uiterlijk, gedrag en positie in een groep.
Hormonen versterken die gevoeligheid.

De invloed van social media

Vergeleken met eerdere generaties hebben jongeren vandaag nog een extra bron van druk: social media.

Ze zien constant ‘perfecte’ plaatjes van leeftijdsgenoten en kunnen zichzelf daar moeilijk mee vergelijken.

Verlegen jongeren voelen zich hierdoor vaak nóg minder goed genoeg.
De angst om iets ‘fouts’ te zeggen of doen wordt vergroot.

Online zijn ze misschien aanwezig — maar offline gaan ze sociale situaties liever uit de weg.

Verlegen of introvert: wat is het verschil?

Het is belangrijk om verlegenheid niet te verwarren met introversie.

Een introvert kind laadt op van rust, en vindt het fijn om alleen of in kleine kring te zijn.

Verlegenheid daarentegen is een vorm van angst die contact met anderen in de weg staat, ook als het kind dat contact wél graag wil.

Introvert zijn is een temperament, verlegenheid is een obstakel.
En obstakels kunnen worden overwonnen.

Hoe kun je als ouder helpen?

1. Creëer een veilige sfeer om te praten

Stel open vragen zoals:

• “Wat vind jij lastig in het contact met anderen?”

• “Wat zou je graag anders willen?”

• “Wanneer voelde jij je op je gemak bij iemand?”

Laat merken dat je luistert, zonder oordeel.
Zeg niet meteen “je moet gewoon wat meer durven”, maar erken het gevoel.

Veiligheid is de eerste stap naar verandering.

2. Help je kind negatieve gedachten om te buigen

Gedachten bepalen gedrag.

Geef je kind voorbeelden van hoe je gedachten kunt ‘herschrijven’.
Bijvoorbeeld:

Laat je puber deze gedachten hardop oefenen of opschrijven.

3. Observeer en bespreek sociaal gedrag

Sta eens stil bij wat wél goed gaat.

• Hoe maakt je kind een praatje?

• Wat lukt er al in contact met klasgenoten?

• Wanneer lachte hij of zij laatst oprecht met iemand?

Vraag ook: “Wat zou jij willen leren?”
En: “Wat heb jij nodig om dat te oefenen?”

4. Geef kleine sociale opdrachtjes

Overwinnen van verlegenheid vraagt oefening.

Start klein. En beloon pogingen, niet resultaten. Denk aan:

• “Zeg eens ‘goedemorgen’ tegen de buurvrouw.”

• “Stel één vraag aan iemand in de pauze.”

• “Bel zelf de kapper voor een afspraak.”

Stel samen een sociale checklist op met kleine stappen die je puber zelf mag afvinken.

5. Ken de sociale voorkeur van je puber

Is je kind introvert, ambivert of extravert?
Niet ieder kind wordt gelukkig van veel sociale prikkels.

Introverte pubers bloeien vaak op in 1-op-1 contact of bij een klein clubje vertrouwde vrienden.

Als ouder is het belangrijk om niet te pushen op ‘meer vrienden’, maar te kijken naar kwaliteit van het contact.

6. Reflecteer op je eigen voorbeeldgedrag

Hoe ga jij als ouder om met ongemakkelijke situaties?
Durf jij ook fouten toe te geven? Laat jij zien dat je om hulp durft te vragen?

Jouw voorbeeld doet ertoe.

Als jij jezelf toont zoals je bent — inclusief twijfels — geef je je kind ruimte om ook niet ‘perfect’ te hoeven zijn.

7. Bespreek positieve ervaringen in detail

Wat ging er wél goed? Herbeleef het moment samen:

• “Wat zei je precies toen?”

• “Hoe keek de ander?”

• “Wat voelde je daarna?”

Door deze ervaringen uit te pluizen, leert je puber wat werkt.
Zo groeit het zelfvertrouwen.

Wanneer is extra hulp nodig?

Soms is het niet genoeg om als ouder te begeleiden.

Wanneer verlegenheid leidt tot:

• sociale isolatie

• angst om naar school te gaan

• sombere gevoelens

• lichamelijke klachten (zoals buikpijn of hyperventilatie)

…dan is het verstandig om hulp in te schakelen.

Een weerbaarheidstraining, coaching of therapie kan dan een wereld van verschil maken.

Wat levert een weerbaarheidstraining op?

Veel jongeren die ik begeleid:

✔️ Krijgen weer plezier in contact
✔️ Durven zich uit te spreken in de klas
✔️ Kunnen grenzen stellen
✔️ Herkennen hun gedachten en sturen ze bij
✔️ Gaan meer geloven in zichzelf

Ze ontwikkelen sociale veerkracht — op hun eigen tempo, op hun eigen manier.

Extra tip: Boost je sociale vaardigheden-gids

Wil je kind liever zélf aan de slag, zonder meteen coaching of groepstraining?

Dan is de Boost je sociale vaardigheden-gids een laagdrempelige stap.

Deze digitale gids (€9,99) staat vol praktische tips:

🟢 Hoe begin je een gesprek?
🟢 Hoe houd je het gaande?
🟢 Hoe kun je vrienden maken én houden?

Kort, krachtig en direct toepasbaar.

👉 Klik hier om de gids te bestellen

Tot slot: verlegenheid is geen eindstation

Verlegenheid is geen karaktertrek die vaststaat.

Het is een mix van gedachten, ervaringen, onzekerheid en angst — en daar valt áltijd mee te werken.

Met geduld, oefening en liefdevolle ondersteuning kunnen jongeren leren zichzelf te zijn in contact met anderen.

Niet door iemand te worden die ze niet zijn,
maar door de beste versie van zichzelf te durven laten zien.

Misschien wil je ook dit lezen:

• Mijn kind heeft geen vrienden. Wat kan ik doen?

• Extravert worden: is dat mogelijk?

• Hoe kan je puber haar zelfbeeld verbeteren?

Bronvermelding

Dijkstra, P. (2003). Verlegen – Meer zelfvertrouwen leren. Houten/Antwerpen: Unieboek | Het Spectrum.